آزمایش‌های دوران بارداری
پزشک ممکن است انجام انواع غربالگریها، آزمایش‌ها و تکنیکهای تصویربرداری را در طول بارداری توصیه کند. این آزمایش‌ها برای ارائه اطلاعاتی در مورد سلامت کودک و مادر طراحی شده‌اند و ممکن است به شما در بهینه‌سازی مراقبت‌های دوران بارداری کمک کنند.
چه بارداری شما به طور طبیعی در حال پیشرفت باشد یا پزشک مشکوک به اختلالات خاصی باشد، در هر صورت انجام برخی از آزمایش‌های دوران بارداری مانند سونوگرافی جنین، آزمایش خون و آزمایش ژنتیک ضرورت دارد. در ادامه به جزئیات هرکدام اشاره خواهیم کرد.
غربالگری ژنتیکی در دوران بارداری
به کمک آزمایش ژنتیک میتوان بسیاری از ناهنجاری‌های ژنتیکی مانند موارد زیر را قبل از تولد تشخیص داد:
- فیبروز سیستیک
- دیستروفی عضلانی دوشن
- هموفیلی A
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک
- بیماری سلول داسی‌شکل
- بیماری تای ساکس
- تالاسمی
از انواع روشهای غربالگری ژنتیکی در دوران بارداری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تست آلفا فتوپروتئین (AFP)
- آمنیوسنتز
- نمونه‌برداری از پرزهای جفتی
- آزمایش DNA جنین
- برداشت و آنالیز نمونه کوچکی از خون جنین از طریق بند ناف
- اسکن با امواج فراصوت
تست‌های غربالگری سه ماهه اول بارداری
غربالگری سه ماهه اول ترکیبی از سونوگرافی جنین و آزمایش خون مادر است. این مورد از آزمایش‌های دوران بارداری میتواند به تعیین میزان خطر ابتلای جنین به نقایص مادرزادی خاص کمک کند. از انواع آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سونوگرافی شفافیت نوکال (سونوگرافی NT). این آزمایش برای بررسی ناحیه پشت گردن جنین از نظر میزان مایع جمعشده یا ضخیم شدن آن انجام می‌شود.
- سونوگرافی برای بررسی استخوان بینی جنین. استخوان بینی ممکن است در برخی از نوزادان مبتلا به ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم داون (تریزومی 21) و تریزومی 18 دیده نشود. این آزمایش بین هفته‌های 11 تا 13 بارداری انجام می‌شود.
- آزمایش خون (سرم) مادر. معمولا این آزمایش با هدف اندازهگیری دو ماده پروتئین پلاسمایی A مرتبط با بارداری (PAPP-A) و گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) انجام می‌شود. زیرا سطوح غیرطبیعی آنها با افزایش خطر ناهنجاری کروموزومی مرتبط است.
اگر نتایج این آزمایش‌های دوران بارداری غیرطبیعی باشد، مشاوره ژنتیک توصیه می‌شود. چراکه برای تشخیص دقیقتر ممکن است به آزمایش‌های اضافی مانند نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی، آمنیوسنتز، آزمایش DNA جنین یا انواع سونوگرافی نیاز باشد.
تست‌های غربالگری سه ماهه دوم بارداری
معمولا این مورد از آزمایش‌های دوران بارداری بین هفته‌های 15 تا 20 بارداری انجام می‌شود و شامل آزمایش خون برای بررسی نشانگرهای زیر است:
- پروتئین AFP: پروتئینی که معمولا توسط کبد جنین تولید می‌شود و در مایع اطراف جنین (مایع آمنیوتیک) وجود دارد. از جفت عبور کرده و وارد خون مادر می‌شود. سطوح غیرطبیعی AFP ممکن است نشاندهنده نقص در دیواره شکمی یا لوله عصبی جنین، ابتلا به سندرم داون یا چندقلویی باشد.
- هورمونهای استریول، اینهیبین و گنادوتروپین جفتی انسان: هورمونهایی هستند است که توسط جفت تولید میشوند و میزان آنها برای تعیین سلامت جنین آزمایش می‌شود.
هنگامیکه علاوهبر غربالگریهای سه ماهه اول غربالگریهای سه ماهه دوم بارداری را نیز انجام میدهید، توانایی پزشک برای تشخیص ناهنجاری مانند سندرم دوان بیشتر می‌شود.
سونوگرافی جنین
سونوگرافی یا اسکن اولتراسوند یک تکنیک تشخیصی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از اندامهای داخلی مادر و بررسی روند رشد طبیعی جنین استفاده میکند. از دلایل انجام این مورد از آزمایش‌های دوران بارداری در سه ماهه اول میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعیین تاریخ زایمان
- تعیین تعداد جنین و شناسایی ساختار جفت
- تشخیص حاملگی خارج رحمی یا سقط جنین
- بررسی رحم و ساختار آناتومی لگن مادر
- تشخیص ناهنجاری‌های جنینی
معمولا سونوگرافی جنین در سه ماهه دوم با اهداف زیر انجام می‌شود:
- تایید تاریخ زایمان
- تعیین تعداد جنین و بررسی ساختار جفت
- بررسی آناتومی جنین از نظر ناهنجاری
- بررسی میزان مایع آمنیوتیک
- بررسی الگوهای جریان خون جنین
- مشاهده نوع رفتار و فعالیت جنین
- اندازهگیری طول دهانه رحم
- نظارت بر روند رشد جنین
علل انجام این نمونه از آزمایش‌های دوران بارداری در سه ماهه سوم شامل موارد زیر است:
- نظارت بر افزایش وزن جنین
- بررسی میزان مایع آمنیوتیک
- انجام تست مشخصات بیوفیزیکی
- تعیین موقعیت جنین
- ارزیابی وضعیت جفت
به طور کلی، از انواع سونوگرافی جنین میتوان به سونوگرافی شکمی و سونوگرافی ترنس واژینال اشاره کرد. در سونوگرافی شکمی مبدل دستگاه روی شکم مادر حرکت میکند، اما در سونوگرافی ترنس واژینال یک مبدل عصاییشکل وارد واژن می‌شود. از انواع سونوگرافی شکمی در دوران بارداری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سونوگرافی استاندارد شکمی
- سونوگرافی سهبعدی
- سونوگرافی چهاربعدی
- سونوگرافی داپلر بهمنظور بررسی روند جریان خون در رگهای خونی جنین
- اکوکاردیوگرافی قلب جنین بهمنظور بررسی ضربان قلب جنین و سایر عملکردهای قلب
آزمایش آمنیوسنتز
این مورد از آزمایش‌های دوران بارداری با گرفتن نمونه کوچکی از مایع آمنیوتیک که جنین را احاطه کرده است انجام می‌شود. زیرا مایع آمنیوتیک حاوی سلولهای انتقالیافته از جنین و اطلاعات ژنتیکی است. معمولا برای تشخیص اختلالات کروموزومی و نقایص لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا برای نوزادانیکه در هفته پانزدهم تا بیستم بارداری در معرض خطر هستند، پیشنهاد می‌شود.
آزمایش نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی (CVS)
یکی از آزمایش‌های دوران بارداری است که با هدف نمونه‌برداری و آزمایش پرزهای کوریونی جفت از نظر ناهنجاری‌های کروموزومی و برخی مشکلات ژنتیکی انجام می‌شود. برخلاف آمنیوسنتز، CVS اطلاعاتی در مورد نقص لوله عصبی ارائه نمیدهد. بههمیندلیل، مادرانیکه آن را انجام میدهند، برای غربالگری بیشتر نیاز به آزمایش خون بین هفته‌های 16 تا 18 بارداری دارند.
معمولا این آزمایش بین هفته 10 و 13 بارداری و با وارد کردن یک لوله کوچک (کاتتر) از طریق واژن به سمت جفت انجام می‌شود. از این رو، خانمهایی که مبتلا به عفونت فعال واژن مانند تبخال تناسلی یا سوزاک هستند امکان انجام آن را ندارند.
آزمایش اندازهگیری قند خون
اندازهگیری قند خون یا گلوکز خون معمولا بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری انجام می‌شود. زیرا سطوح غیرطبیعی گلوکز ممکن است نشاندهنده دیابت بارداری باشد. در صورت مشکوک شدن پزشک به دیابت بارداری احتمالا نیاز به انجام آزمایش تحمل گلوکز نیز است.
اصولا برای انجام آزمایش تحمل گلوکز، ابتدا بهصورت ناشتا یک نمونه خون از شما گرفته می‌شود. سپس به شما محلول گلوکز مخصوصی برای نوشیدن داده می‌شود. در نهایت بعد از گذشت 2 ساعت دوباره باید نمونه خون بدهید.
آزمایش کشت استرپتوکوک گروه B
استرپتوکوک گروه B نوعی باکتری است که در دستگاه تناسلی تحتانی حدود 20 درصد از زنان یافت می‌شود. اگرچه این مساله قبل از بارداری مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما میتواند باعث بروز بیماری جدی در مادران مانند کوریوآمنیونیت (عفونت شدید بافت جفت) و عفونت پس از زایمان شود. عفونت دستگاه ادراری ناشی از تکثیر این باکتری میتواند منجر به زایمان زودرس، پیلونفریت (نوعی عفونت کلیوی شدید) و سپسیس (عفونت خون) شود.
استرپتوکوک گروه B شایعترین علت عفونتهای تهدیدکننده زندگی در نوزادان مانند پنومونی و مننژیت است. نوزادان تازه متولدشده در دوران بارداری یا از دستگاه تناسلی مادر در حین زایمان به این عفونت مبتلا میشوند. بههمیندلیل، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای آمریکا (CDC) توصیه میکند همه زنان باردار از نظر کلونیزاسیون استرپتوکوک گروه B در واژن و رکتوم (راستروده)، بین هفته‌های 35 و 37 بارداری غربالگری شوند. انجام این نمونه از آزمایش‌های دوران بارداری را نادیده نگیرید!
سخن آخر
بنابراین در طی بارداری هفته به هفته برای اطمینان از سلامت جنین لازم است که تحت نظر پزشک آزمایش‌های مختلف انجام دهید. آزمایشگاه دنا بهواسطه برخورداری از کادر حرفهای و تجهیزات بهروز میتواند در زمینه انجام آزمایش‌های دوران بارداری به شما کمک کند. این فرصت عالی را از دست ندهید!
منابع:
https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?contenttypeid=85&contentid=p01241
https://www.stanfordchildrens.org/en/topic/default?id=common-tests-during-pregnancy-85-P01241
https://www.healthychildren.org/English/ages-stages/prenatal/Pages/Tests-During-Pregnancy.aspx
https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/common-tests-during-pregnancy