آلزایمر و آزمایش تشخیص آلزایمر
بیماری آلزایمر یک نوع پیشرونده از زوال عقل است و می‌تواند به طور جدی بر توانایی فرد برای انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر بگذارد. زوال عقل یک اصطلاح گسترده برای توصیف شرایطی است که بر حافظه، تفکر و رفتار تأثیر منفی می‌گذارند.
اگرچه اکثر افراد پس از سن 65 سالگی درگیر آلزایمر می‌شوند، اما احتمال بروز زودرس آن در جوانان نیز وجود دارد. هیچ درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد و درمان‌های موجود فقط می‌توانند روند پیشرفت بیماری را آهسته کنند. به‌همین‌دلیل، تشخیص آلزایمر تحت نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب اهمیت زیادی دارد. در ادامه به جزئیات بیشتری از این مساله اشاره خواهیم کرد.
علائم آلزایمر
اگرچه همه افراد گهگاهی دچار فراموشی می‌شوند، اما افراد مبتلا به بیماری آلزایمر رفتارها و علائم خاصی از خود نشان می‌دهند که با گذشت زمان بدتر می‌شوند. این علائم و نشانه‌ها شامل موارد زیر هستند:
⦁ فراموشی و از دست دادن حافظه
⦁ مشکل در انجام کارهای آشنا و روتین
⦁ مشکلات در حل مسئله
⦁ مشکل در گفتار یا نوشتن
⦁ سردرگمی در یافتن زمان‌ها یا مکان‌ها
⦁ کاهش بهداشت فردی
⦁ تغییرات خلقی و شخصیتی
⦁ کناره‌گیری از دوستان، خانواده و جامعه
البته داشتن این علائم همیشه به این معنی نیست که فرد مبتلا به آلزایمر است. مراجعه به پزشک برای تعیین علت و تشخیص آلزایمر مهم است.
علت ابتلا به آلزایمر
علل دقیق بیماری آلزایمر به طور کامل شناخته نشده است. دانشمندان بر این باورند که برای اکثر افراد، بیماری آلزایمر ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و محیطی است که در طول زمان بر مغز تأثیر می‌گذارند. از فاکتورهای خطر موثر در بروز آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
⦁ افسردگی
⦁ سیگار کشیدن
⦁ ابتلا به بیماری قلب و عروقی
⦁ سابقه آسیب مغزی تروماتیک
⦁ چاقی و عدم ورزش
⦁ دیابت نوع 2 درمان‌نشده
⦁ مصرف بیش‌ازحد الکل
این عوامل باعث می‌شوند که پروتئین‌های مغز به طور طبیعی عمل نکنند و کار سلول‌های مغزی (نورون‌ها) مختل شود. در این شرایط به‌مرور زمان نورون‌ها آسیب می‌بینند، ارتباطات خود با یکدیگر را از دست می‌دهند و در نهایت می‌میرند.
نحوه تشخیص آلزایمر
در زمان ویزیت ابتدا پزشک برای آگاهی از علائم، سابقه پزشکی خانوادگی، بیماری‌های زمینه‌ای، داروهای مصرفی و نوع رژیم غذایی، احتمال مصرف الکل و سایر عادات سبک زندگی سوالاتی از بیمار یا خانواده او می‌پرسد. در مرحله بعد یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و سلامت عصبی بیمار را با بررسی موارد زیر ارزیابی می‌کند:
⦁ کیفیت رفلکس‌ها
⦁ میزان قدرت عضلانی
⦁ توانایی بلند شدن از روی صندلی و راه رفتن در سراسر اتاق
⦁ حس بینایی و شنوایی
⦁ میزان هماهنگی و تعادل اجزای بدن
پس از معاینه، برای تشخیص دقیق آزمایش‌هایی برای ارزیابی توانایی‌های ذهنی، تشخیص زوال عقل و رد سایر شرایط انجام می‌شود.
انواع آزمایش آلزایمر
از انواع آزمایش برای تشخیص قطعی بیماری آلزایمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
تست آزمایشگاهی
آزمایش خون ممکن است به پزشک کمک کند تا سایر علل موثر در بروز فراموشی و سردرگمی مانند اختلال تیروئید، فشار خون بالا، آریتمی قلب یا کمبود ویتامین را رد یا تایید کند.
آزمون وضعیت ذهنی
پزشک ممکن است برای ارزیابی دقیق حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت و سایر مهارت‌های تفکر، یک آزمون وضعیت ذهنی انجام دهد. در واقع آزمونی است برای ارزیابی کیفیت هوشیاری و تشخیص و غربالگری زوال عقل که نتایج آن می‌تواند به‌عنوان نقطه شروعی برای ردیابی پیشرفت علائم در آینده عمل کند.
آزمایش تصویربرداری از مغز
اصولا روش‌های رایج تصویربرداری از مغز نمی‌توانند به تشخیص پلاک‌های مغزی ناشی از آلزایمر کمک کنند. به‌همین‌دلیل، عمدتا برای رد یا تایید ناهنجاری‌های موثر در از دست دادن حافظه و تغییرات شناختی مانند سکته مغزی، ضربه یا تومورها استفاده می‌شوند. از انواع آزمایش تصویربرداری از مغز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
⦁ ام ار آی (MRI). از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر دقیق از مغز استفاده می‌کند و می‌تواند کوچک شدن مغز در نواحی مرتبط با بیماری آلزایمر را نشان دهد. به طور کلی برای ارزیابی زوال عقل، ام آر آی به سی‌تی اسکن ترجیح داده می‌شود.
⦁ سی‌تی اسکن. یک فناوری تخصصی اشعه ایکس است که می‌تواند تصاویر مقطعی از مغز شما تولید کند. معمولا برای رد یا تایید وجود تومورها، سکته مغزی و صدمات سر استفاده می‌شود.
تصویربرداری از فرآیندها و مراحل پیشرفت بیماری آلزایمر را می‌توان با روش پِت اسکن (PET Scan) امکان‌پذیر کرد. برای انجام آن یک ردیاب رادیواکتیو به خون تزریق می‌شود تا ویژگی‌های خاص مغز آشکار شوند. از انواع پِت اسکن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
⦁ فلورو دئوکسی گلوکز پِت اسکن. این روش می‌تواند مناطقی از مغز که متابولیسم پایینی دارند را نشان دهد. شناسایی این مناطق به تمایز بین بیماری آلزایمر و سایر انواع زوال عقل کمک می‌کند.
⦁ آمیلوئید پِت اسکن. می‌تواند بار رسوبات آمیلوئید را در مغز اندازه‌گیری کند. این روش تصویربرداری اساسا در تحقیقات مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما اگر فردی علائم زوال عقل را خیلی زود نشان دهد، ممکن است برای تشخیص آلزایمر مورد استفاده قرار گیرد.
⦁ تاو پِت اسکن. این روش تصویربرداری قابلیت اندازه‌گیری بار پیچیدگی‌های عصبی فیبریلاری را در مغز دارد و اغلب در محیط تحقیقاتی استفاده می‌شود.
در شرایط خاص، مانند زوال عقل به سرعت پیشرونده، زوال عقل با ویژگی‌های غیرمعمول یا زوال عقل زودرس، ممکن است از آزمایش‌های دیگری برای اندازه‌گیری میزان غیرطبیعی بتا آمیلوئید و تاو در مایع مغزی نخاعی استفاده شود.
اگرچه معمولا انجام آزمایش ژنتیک برای ارزیابی بیماری آلزایمر توصیه نمی‌شود، اما ممکن است برای افرادی‌که سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری آلزایمر زودرس را دارند انجام شود.
درمان بیماری آلزایمر
پس از تشخیص آلزایمر به سرعت باید برای درمان اقدام شود. اگرچه هیچ درمان قطعی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد اما پزشک می‌تواند داروها و سایر روش‌های درمانی را برای کمک به کاهش علائم و به تاخیر انداختن پیشرفت بیماری تجویز کند.
سخن آخر
بنابراین آلزایمر یک بیماری پیچیده و پیشرونده است و اگر سابقه خانوادگی ابتلا به آن را دارید، مهم است که با پزشک متخصص مغز و اعصاب در میان بگذارید. پزشک می‌تواند به تشخیص آلزایمر و درمان به‌موقع آن کمک کند. درمان‌های موجود در بهبود کیفیت زندگی واقعا موثر هستند. آزمایشگاه دنا نیز در به اشتراک گذاشتن این اطلاعات امیدوار است تا بتواند در جهت بهبود و پیشگیری کمک کند.
منابع: