افسردگی بعد از زایمان
افسردگی بعد از زایمان (Postpartum depression) وضعیت پیچیدهای از تغییرات فیزیکی، عاطفی و رفتاری است که در برخی از مادران اتفاق میافتد. طبق اصول روانپزشکی، این اختلال نوعی افسردگی اساسی است که در عرض 4 هفته پس از زایمان شروع میشود.
سطح استروژن و پروژسترون، هورمونهای جنسی زنانه، در طول بارداری هفته به هفته تا ده برابر افزایش مییابد. بعد از زایمان سطح این هورمونها به شدت افت میکند و در طی 3 روز به میزان قبل از بارداری میرسد. در کنار این تغییرات هورمونی، اغلب مادران فشارهای اجتماعی و روانی را نیز تحمل می‌کنند. همه این مسائل در بروز افسردگی موثر هستند.
طبق آمار، اکثر مادران اندوه یا گرفتگی خلقی پس از زایمان را تجربه می‌کنند. وضعیت گذرایی که با افسردگی متفاوت است و معمولا طی 2 هفته بهصورت خودبهخود بهبود مییابد. افسردگی شیوع کمتری دارد و از هر 10 زن، 1 نفر را درگیر میکند. در صورت تداوم این وضعیت و عدم درمان، از هر 1000 زن حدود 1 نفر به بیماری جدیتری به نام روانپریشی پس از زایمان مبتلا میشود.
خوشبختانه افسردگی بعد از زایمان را می‌توان با تجویز دارو و مشاوره درمان کرد. در ادامه به جزئیات بیشتری از این مساله اشاره خواهیم کرد.
علائم و نشانه های افسردگی بعد از زایمان
اگرچه 70 درصد از زنان پس از زایمان علائم زیر را تجربه می‌کنند:
- اختلالات خواب
- تغییر اشتها
- خستگی شدید
- کاهش میل جنسی
- تغییرات خلقوخو
اما از نظر پزشکان بروز این علائم حتما نشانه ابتلا به افسردگی نیست. در واقع در صورت تداوم این علائم و مشاهده نشانههای زیر باید به بروز افسردگی بعد از زایمان شک کرد:
- بیعلاقه بودن به کودک یا احساس عدم ارتباط با او
- گریههای بیدلیل
- خشم و عصبانیت شدید
- از دست دادن لذت انجام کارهای روتین
- احساس بیارزشی، ناامیدی و درماندگی
- ظهور افکار مرگ یا خودکشی
- ظهور افکار صدمه زدن به دیگران
- مشکل در تمرکز کردن یا تصمیمگیری
عدم درمان افسردگی بعد از زایمان میتواند برای مادر و فرزندش خطرناک باشد. بهخصوص اگر با موارد زیر همراه شود:
- علائم بیش از 2 هفته ادامه پیدا کنند.
- مادر نمیتواند به طور عادی کار کند یا با موقعیتهای روزمره کنار بیاید.
- مادر به فکر آسیب رساندن به خود یا نوزادش باشد.
- مادر در بیشتر روز احساس اضطراب، ترس و وحشت میکند.
علل و فاکتورهای خطر موثر در بروز افسردگی بعد از زایمان
اگر شما به افسردگی بعد از زایمان مبتلا شدهاید، به این دلیل نیست که کار اشتباهی انجام دادهاید. کارشناسان فکر می‌کنند که این اختلال به دلایل زیادی رخ می‌دهد که تحت کنترل شما نیستند. مواردی چون:
- کاهش هورمونها: کاهش چشمگیر استروژن و پروژسترون و هورمونهای تولیدشده توسط غده تیروئید پس از زایمان ممکن است باعث شود که احساس خستگی، تنبلی و افسردگی کنید.
- کمبود خواب: نگهداری شبانهروزی از نوزاد ممکن است باعث کمخوابی، خستگی و در نهایت بروز علائم افسردگی شود.
- اضطراب مزمن: ممکن است در اثر احساس این مساله که قدرت نگهداری از نوزاد را ندارید یا کنترل زندگی خود را از دست دادهاید، مضطرب شوید. تداوم این وضعیت در بروز افسردگی بعد از زایمان موثر است.
برخی از فاکتورهایی که میتوانند شانس ابتلا را افزایش دهند عبارتند از:
- داشتن سابقه افسردگی قبل از باردار شدن یا در دوران بارداری
- سن بارداری (هرچه جوانتر باشید، شانس ابتلا بالاتری دارد)
- تعداد فرزندان (هرچه تعداد بیشتری داشته باشید، احتمال اینکه در بارداری بعدی افسرده شوید بیشتر میشود)
- داشتن سابقه خانوادگی اختلالات خلقی
- گذراندن یک رویداد بسیار استرسزا، مانند از دست دادن شغل بعد از زایمان
- داشتن فرزندی با نیازهای خاص یا مشکلات سلامتی
- داشتن دوقلو یا سهقلو
- داشتن سابقه اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD)
- برخورداری از حمایت اجتماعی وخانوادگی اندک
- درگیری مداوم با مشکلات زناشویی
راهکارهایی برای پیشگیری از بروز افسردگی بعد از زایمان
اگر سابقه افسردگی دارید، بهمحض اینکه متوجه شدید باردار هستید به پزشک خود اطلاع دهید. زیرا در دوران حاملگی پزشک میتواند شما را از نظر علائم تحت نظر داشته باشد و حتی ممکن است داروهایی را تجویز کند.
بعد از تولد نوزاد نیز پزشک ممکن است معاینه زودهنگام را برای بررسی علائم توصیه کند. اصولا افسردگی بعد از زایمان هرچه زودتر تشخیص داده شود، روند درمان نیز سریعتر طی میشود. شما میتوانید علائم افسردگی خفیف را با شرکت در گروههای حمایتی، مشاوره یا سایر روشهای درمانی مدیریت کنید.
انواع روشهای درمان افسردگی بعد از زایمان
بهتر است بدانید که اگر افسردگی بعد از زایمان درمان نشود، میتواند ماهها طول بکشد و حتی به اختلال افسردگی مزمن تبدیل شود. از طرفی، مطالعات نشان دادهاند که کودکان تحت نظارت مادران مبتلا به افسردگی بیشتر با اختلالات خواب، اختلالات خوردن و تاخیر در رشد گفتار یا زبان مواجه میشوند.
روند درمان بسته به نوع علائم و شدت افسردگی متفاوت است. معمولا گزینههای درمانی شامل تجویز داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی، رواندرمانی و شرکت در یک گروه حمایتی برای افزایش حمایت عاطفی است. برای موارد شدید، تزریق داخل وریدی داروی جدید برکسانولون ممکن است توصیه شود.
در مورد روانپریشی پس از زایمان، معمولا داروهایی که برای درمان روانپریشی استفاده میشوند نیز همزمان تجویز میشوند. در این شرایط، بستری شدن در بیمارستان اغلب ضروری است.
اگر در دوران شیردهی هستید، تصور نکنید که نمیتوانید برای رفع علائم افسردگی، اضطراب یا حتی روانپریشی دارو مصرف کنید. با پزشک خود صحبت کنید. بسیاری از زنان در این دوران تحت نظر پزشک دارو مصرف می‌کنند. در واقع این تصمیمی است که باید توسط شما و پزشکتان گرفته شود.
راهکارهای خانگی درمان افسردگی بعد از زایمان
در اینجا چند نکته وجود دارد که میتوانید برای مقابله با افسردگی بعد از زایمان از آنها استفاده کنید:
- از نزدیکان، دوستان و اطرافیان خود کمک بخواهید. بگذارید دیگران بدانند که شما درگیر افسردگی هستید و به هر طریقی به شما کمک کنند.
- در مورد انتظاراتیکه از خودتان و کودکتان دارید واقعبین باشید. زیرا داشتن توقعات بیشازحد و عدم دریافت نتایج مطلوب میتواند زمینه افسردگی را فراهم کند.
- پس از مشورت با پزشک، شروع به ورزش کردن کنید. پیادهروی کنید و برای استراحت از خانه بیرون بروید.
- از یک رژیم غذایی معقول پیروی کنید و از مصرف الکل و کافئین اجتناب کنید.
- کیفیت رابطه خود با همسرتان را تقویت کنید و برای یکدیگر وقت بگذارید.
- با خانواده و دوستان در تماس باشید، خود را منزوی نکنید.
- وقتی بعد از زایمان به خانه باز میگردید، حداقل برای چند روز از پذیرش دوستان و فامیل پرهیز کنید. زیرا شرایط جسمی و روانی شما نیاز به بهبود در یک محیط آرام دارند.
- زمانیکه کودک شما میخوابد، سعی کنید بخوابید یا استراحت کنید. بدینشکل میتوانید از کمخوابی پیشگیری کنید.
سخن آخر
بنابراین، افسردگی بعد از زایمان یک اختلال خلقی است که ممکن است به دلایل مختلفی بروز کند. از مهمترین علائم آن می‌توان به احساس غمگینی یا بیارزشی، از دست دادن علاقه به چیزهایی که زمانی از آنها لذت میبردید و نوسانات خلقی اشاره کرد.
پزشک پس از تشخیص قطعی به کمک نتایج آزمایشهای طبی و تستهای روانشناختی؛ برای دارودرمانی، رواندرمانی یا هر دو اقدام میکند. آزمایشگاه دنا میتواند در زمینه ارائه خدمات آزمایشگاهی به شما کمک کند. از این فرصت عالی استفاده کنید!
منابع:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/postpartum-depression/symptoms-causes/syc-20376617
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9312-postpartum-depression
https://www.healthline.com/health/depression/postpartum-depression#postpartum-anxietyhttps://www.webmd.com/depression/guide/postpartum-depression